محمد عترت دوست
چکیده
کلام گهربار ائمۀ اطهار(ع) پس از قرآن کریم، گران‌قدرترین میراث دین مبین اسلام بوده که مبتنی بر آیات قرآن کریم صادر شده و تفسیری حقیقی و روشن از این کتاب آسمانی ارائه می‌دهد. به همین منظور، تحلیل و بررسی ...
بیشتر
کلام گهربار ائمۀ اطهار(ع) پس از قرآن کریم، گران‌قدرترین میراث دین مبین اسلام بوده که مبتنی بر آیات قرآن کریم صادر شده و تفسیری حقیقی و روشن از این کتاب آسمانی ارائه می‌دهد. به همین منظور، تحلیل و بررسی این مطلب که در کلام نورانی اهل بیت(ع) چه میزان آیات قرآنی کاربست داشته و چه نوع رابطۀ بینامتنی میان آنها و آیات قرآنی برقرار است، یکی از مسائل پژوهشی مورد علاقۀ اندیشمندان حوزۀ علوم قرآن و حدیث است. در این مقاله به مطالعۀ مجموعۀ کامل ادعیه امام رضا(ع) پرداخته و تلاش شده در مرحلۀ اول با استفاده از روش تحلیل محتوا، موضوعات اصلی این ادعیه و میزان و کیفیت بهره‌مندی از آیات قرآنی در آنها نشان داده شود. در مرحلۀ دوم با استفاده از روش بینامتنیّت به تحلیل انواع روابط بینامتنی موجود در متن ادعیه پرداخته و ضمن ارائه گزارشی دقیق از انواع این روابط، نمونه‌هایی از پیچیده‌ترین نوع روابط بینامتنی صورت گرفته میان این ادعیه و آیات قرآن در قالب نفی متوازی یا امتصاص را توضیح داده‌ایم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در مجموعه 104 دعای صادر شده از امام رضا(ع)، 540 آیۀ قرآنی به صورت مستقیم و غیرمستقیم اقتباس شده که بخش عمدۀ آنها به صورت غیرمستقیم و با رابطۀ بینامتنی نفی متوازی یا امتصاص بوده که در واقع تلاشی برای تکمیل معنای متن حاضر به‌واسطۀ بهره‌مندی هوشمندانه از متن غایب و همچنین افزایش معنای متن غایب در پرتو توجه مضاعف به متن حاضر است. این مطلب نشان می‌دهد آن امام همام ضمن بیان نکات آموزشی و معرفتی در ادعیه، در پرتو تأکید مضاعف بر عناصری خاص، به تفسیر آیات قرآن و تبیین کاربرد صحیح آنها نیز اشاره کرده‌اند.
